Rebecca Onderstal: ‘Echte eenzaamheid ontstaat pas als je alleen bent met je ervaringen.’ | beeld Anne Paul Roukema | tekst Harmke van Berkum - 14 oktober 2016
Single-zijn is een kunst op zich. Predikant Rebecca Onderstal (47) schreef er een boek over. Want, zegt ze, er is niks mis met mij. Ook ik als single ben een compleet mens.
In haar boek Mooi niet alleen beschrijft predikant Rebecca Onderstal (47) hoe ze haar leven als single vormgeeft. Acht jaar geleden scheidde ze van haar man. Haar oudste zoon is net het huis uit, haar jongste twee kinderen van zestien en dertien jaar oud wonen de helft van de tijd bij haar. Als haar kinderen bij hun vader zijn, woont Onderstal alleen in een pastorie in Cothen, waar ze predikant is van de Protestantse Kerk. Daar vertelt ze over haar leven als single, over de eenzame kanten ervan en over de verbondenheid die ze met anderen ervaart.
Wat vindt u het moeilijkst aan het leven als single?
‘Niemand wenst me goedemorgen of welterusten. Dat ik juist op momenten als voor en na het slapengaan iemand mis, komt wellicht doordat ze symbool staan voor het feit dat ik uiteindelijk mijn dagen alleen doorbreng. Aan de rand van de dag ben ik alleen. Alleen eten is ook niet leuk. Zulke momenten hebben te maken met dingen niet kunnen delen. Er is niemand die me vraagt hoe mijn dag was. Het gaat over de afwezigheid van iemand, iemand die van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat met je verbonden wil zijn. Die basale verbondenheid die er is als twee mensen voor elkaar kiezen, die mis ik.’
U heeft het gevoel gehad dat het aan uzelf ligt dat u single bent.
‘Vaak wordt er over singles gezegd dat ze te kieskeurig zijn of wellicht niet voldoende openstaan voor een relatie. In dat gevoel kon ik eerder erg verzinken. Dat zie ik ook bij anderen. Eén van mijn collega’s sprak tijdens de boekpresentatie. Zij had Mark Rutte gezien bij Z omergasten, die alleen-zijn “misschien wel het laatste taboe” noemde, en dacht: gelukkig, er is dus niks mis met mij. Ik heb geleerd niet te denken dat het allemaal aan mezelf ligt. Liefde is geluk hebben, je hebt geluk als je de juiste persoon tegenkomt. Dat overkomt je. Als je dat geluk niet hebt, is dat niet altijd te verklaren. Ik heb wel gedatet, maar ben daar weer mee gestopt. Ik nam het te zwaar op, het voelde als een sollicitatieprocedure. Als een ontmoeting nergens op uitliep werd ik na afloop onzeker: ben ik niet leuk genoeg, is er iets mis met mij, welke kronkel zit in de weg?’
lijfelijke aanwezigheid
‘Aangeraakt worden is heel fijn. Gelukkig heb ik vriendinnen die dat doen en kinderen die op schoot komen zitten, ook al zijn ze al wat ouder.
Toch is er een stuk van je dat nooit wordt aangeraakt, dat hoort nu eenmaal bij single-zijn. Je helemaal blootgeven aan iemand die naar je verlangt, dat is er niet. Op hoogtijdagen of bij belangrijke gebeurtenissen kan ik de behoefte hebben aan iemand tegen wie ik even aan kan
kruipen, die me in de armen neemt en zegt: kom eens even hier.’
Hoe gaat u met dat gemis om?
‘Het helpt me om bewust aandacht te besteden aan mijn lijf, bijvoorbeeld door naar de sauna te gaan. Zo onthoud ik dat ik ook nog een lijf heb dat er mag zijn. Als ik de lijfelijke aanwezigheid van iemand mis, organiseer ik soms die aanwezigheid. Na afloop van mijn boekpresentatie
bijvoorbeeld heb ik iemand gevraagd te blijven slapen, zodat ik iemand had om mee na te praten. Dat is anders dan een partner, die er vanzelfsprekend is. Als single moet ik bewust iets voor mezelf organiseren. Dan moet je dus niet denken dat anderen dat stom vinden of dat het te veel gevraagd is. Ik ben de afgelopen jaren minder bang geworden voor afwijzing. Je moet ook een “nee” kunnen hebben, soms zijn mensen gewoon druk en ligt het niet aan jou dat ze niet kunnen. Het is ook goed om je vriendenkring breder te houden, zodat je niet te veel van één persoon verwacht en diegene niet overbelast.’
Wat is voor u de grootste les geweest in uw leven als single?
‘Ik heb geleerd stil te staan bij het gemis van een partner zonder erdoor geobsedeerd te worden. Dat lukt niet altijd hoor, maar het gaat steeds beter. In het begin vond ik het al lastig om alleen thuis te zijn. Als ik me dan niet happy voelde, raakte ik door dat gevoel geïsoleerd en dacht ik dat ik niemand had. Dat heeft te maken met wel of niet veilig gehecht zijn. Als je minder veilig gehecht bent, is het moeilijker een goed evenwicht te vinden tussen afstand en nabijheid. Ik ben daar wel in gegroeid, ik kan nu beter alleen zijn doordat ik heb geleerd dat er wel degelijk mensen om me heen zijn die belangrijk voor me zijn. Ik voel me minder geïsoleerd en zoek contact met vrienden als ik niet lekker in mijn vel zit. Vooral na mijn scheiding heb ik veel in vriendschappen geïnvesteerd.’
‘De gemeente waar ik nu predikant ben, is een echte dorpsgemeente. Veel gemeenteleden komen alleen naar de kerk; hun partner is overleden of niet gelovig. Er heerst dus niet een echte gezinscultuur, zoals in andere kerken meer het geval is. Veel kerken richten zich in eerste instantie
op gezinnen, misschien omdat het gezin de plek is waar het geloof wordt doorgegeven. Helemaal als het over dertigers of veertigers gaat, staat het gezin centraal. Als single ben je bijna geen doelgroep van activiteiten, je wordt over het hoofd gezien. Soms zijn er wel activiteiten voor alleengaanden of mensen die eenzaam zijn, maar ja, je wilt ook niet alleen maar een probleemgeval zijn. En zo worden alleengaanden wel vaak benaderd, als mensen die verdriet hebben of iemand kwijtgeraakt zijn.’
Welke rol speelt God in dit verhaal?
‘Zeker in moeilijke periodes was God niet per se degene die me een helpende hand toestak. Wel is Hij via mensen steeds dichterbij gekomen. Tegelijk ben ik iemand die stilte en meditatie gebruikt om God te ervaren. Juist als ik alleen ben, kan ik de nabijheid van God ervaren. Als ik
mediteer probeer ik te ervaren dat er een werkelijkheid van God is waar ik even in mag gaan. Ik voel dan een liefdevolle blik op me gericht. Er is Iemand die me ziet zoals ik ben.’
Wat zijn de belangrijkste tips die u voor andere singles heeft?
‘Durf kwetsbaar te zijn. Als je niks van jezelf laat zien, mis je een kans om dingen te delen en te leren van een ander. Het verbindt als je eerlijk durft te zijn over wat je moeilijk vindt. Echte eenzaamheid ontstaat pas als je alleen bent met je ervaringen. Koester dus ook je vriendschappen.
En onthoud dat jij niet je gemis bent. Ook met gemis ben je een heel mens.’
Wat zou u mensen met een relatie of een gezin willen meegeven?
‘Het is fijn als zij af en toe ruimte maken in hun huis en leven voor iemand die aanschuift. Juist met feestdagen en tijdens vakanties is het fijn als ergens de deur voor je openstaat. Dat niet iedereen uit zichzelf zo gastvrij is, komt niet per se voort uit onwil. Veel mensen staan er niet bij stil dat dit voor singles heel waardevol is. Ik heb vrienden bij wie ik tijdens de vakantie weleens een paar nachtjes terechtkan en waar ik me niet het vijfde wiel aan de wagen voel. Gastvrijheid is een groot goed.’ ■
N.a.v. Mooi niet alleen. Het complexe en complete leven van een single
Rebecca Onderstal. Uitg. Ark Media, Amsterdam, 2016. 96 blz. € 12,95
