ziel

Ziel - gedachten na de studiedag van Op Goed Gerucht
- Gedachten voor wie niet bang is voor wat abstractie ;-) -

Wat is de ziel? Daar hoorde ik vanmorgen twee filosofes (ja vrouwelijk) over vertellen. Wat de ziel is is in ieder geval niet empirisch vast te stellen – je kunt de ziel nergens aanwijzen, het bestaan ervan niet bewijzen. Het is een vermoeden, dat er diepte zit in de mens.
Wat is de ziel? Joke Hermsen (Windstilte van de ziel) pleit ervoor om bij het nadenken over de ziel niet te denken in termen van onsterfelijkheid. Het gaat om het hier en nu, om het veld van mogelijkheden van de mens. De ziel is de elk moment groeiende verzameling herinneringen die we in ons leven verzamelen. We hebben er maar voor een klein deel toegang toe, veel is verborgen, maar het is een bron van creativiteit, een bron van groei van de wordende mens. De ziel is open, grenzeloos en maakt het de mens mogelijk zich met een ander te verbinden.
Hermsen verzet zich tegen het verbinden van de ziel met God. Ze lijkt de ziel te willen behouden voor de mens die niet meer kan geloven in een God die transcendent is. Zoals Koert van der Velden in ‘Flirten met God’ religie wil behouden voor mensen van deze tijd die met al hun gezond verstand het bestaan van God niet voor waar kunnen houden.
De ziel is open, beweeglijk, maar tegelijk lijkt één vorm van openheid taboe voor Hermsen – ervaring van iets wat boven de mens uitgaat wordt uitgesloten.
De moeite om te geloven in een God zit ook diep in mijn vezels. Voel er ook veel voor om van daaruit consequent door te denken om te concluderen dat de mens alleen is in het heelal, een tijdelijke bewoner die de opdracht heeft zijn innerlijke ruimte te vergroten.  Om op te gaan in het moment – dan valt tijd weg en ervaar je eeuwigheid.
De ziel is van eeuwigheidswaarde.. daarvoor is geen hiernamaals nodig. Maar kan de ziel ook zonder God?
Augustinus vertelt ons hoe de mens zich verliezen kan in de dingen die zonder God niet zouden bestaan.* Dat is wat wij doen, wat wij wensen te doen: opgaan in het moment. Ons verstand verliezen, eventjes.. Augustinus zegt dat we daarbij het zicht op God dreigen te verliezen. Dat is ook zo gemakkelijk, zeg ik dan. En consequent.
Toch is er méér. Er is het verlangen, en  - soms even - de ervaring niet alleen te zijn in een oneindig heelal.. een kwetsbare ervaring, niet te bewijzen, niet te grijpen.
Is dat wat te vinden is op de bodem op de ziel? Een verlangen? Een dorst die zich niet lessen laat.. ? Is de mens met alleen met alle sporen die het leven in haar achterlaat, of leeft de ziel van het verlangen naar de ander? Wordt de ziel pas echt wakker als zij wakker gekust wordt (ook een beeld van Augustinus) , geraakt door wat of wie boven haar uitgaat?  

* met dank aan Renée van Riessen, christelijk filosofe